Түркістан қаласының әлеуметтік экономикалық дамуы туралы есебінен «қаржы секторы, қор нарығы»
Облыс орталығында жалпы өңірлік өнім көлемі биылғы 7 айда 196,4 млрд. теңгеге жетіп, өсім 9,5%-ды құрады. Инвестиция тарту мақсатында жүйелі жұмыстар атқарылуда. Қазіргі таңда арнайы экономикалық аймағында 7 га жерге 200-ге тарта жаңа жұмыс орны бар 4 жоба іске асырылмақ. Бұдан бөлек, индустриалды аймақта 11 жобаның негізі қалануда. Бүгінде мұнда 39 жоба орналасып, 1500-ден астам адамды жұмыспен қамтып отыр. Облыс орталығының инфрақұрылымы да жақсарып келеді. Қалада орталықтандырылған кәріз жүйесіне қосылған абонент саны 16 мыңнан асып, қамтылу көрсеткіші 36 пайызға жетті.
Қазіргі таңда қала аумағында сарқынды су жүйесімен қамтамасыз ету мақсатында 15 нысанның (11 нысанның құрылысы жүргізілуде, 4 нысанның құрылысы басталуда) құрылысы жүргізілуде. Қосымша 3 нысанның ЖСҚ-сы дайындалуда. Нәтижесінде орталықтандырылған кәріз жүйесіне қосылған абонент саны 33 690-ға жетіп, қамтылғандар үлесі 72%-ды құрайды. Түркістанның даму барысын жан-жақты талқылай келе Дархан Сатыбалды қала әкіміне инвестиция тарту, кәсіпкерлерге қолдау көрсету ісін жетілдіруді, инфрақұрылым жүйесін жақсарту бағытында жоспарды нақтылап, жұмысты ширатуды тапсырды.
Былтыр Түркістан облысының құрылғанына 5 жыл толғаны белгілі. Облыс орталығы – Түркістан қаласын рухани астана ретінде дамыту бағытында қабылданған шаралар өңір экономикасының дамуына тың серпін берді. Экономиканың басты көрсеткіші жалпы өңірлік өнім көлемі 5 жылда 2 есе өсіп, 3,5 трлн. теңгеге жетті. Өнеркәсіп өнім көлемі 2 есеге артып, 867 млрд.теңгені құрады. 2018-2022 жылдар аралығында Индустрияландыру картасы аясында өңірде жалпы құны 56 млрд. теңгеге 43 жоба іске асырылып, 2834 жаңа жұмыс орны құрылды.
Түркістан қаласын дамыту, өңірді өркендету бастамасы негізгі капиталға бағытталған инвестиция көлемінің өсуіне ықпал етті. 5 жылда инвестиция көлемі 3 есеге артып, облыс экономикасына жалпы 3 трлн. теңгедей инвестиция тартылды. Негізгі капиталға бағытталған инвестицияның басым бөлігі жеке инвестицияға тиесілі (1,8 трлн.тг. үлесі 64%). 5 жылда облысқа салынған тікелей шетелдік инвестиция көлемі 2 млрд. АҚШ долларын құрады. Жалпы сомасы 422 млрд. теңгеге 133 инвестициялық жоба іске асырылып, 9347 жұмыс орны құрылды. Биыл инвестиция тұрақты өсуде. Облыс 5 айда 196, 1 млрд. теңге инвестиция тартып, өсім қарқыны бойынша республикада алдыңғы орында тұр.
Түркістан облысында 5 жылға арналған 368 инвестициялық жоба жоспарланды. Құны 2,8 трлн. теңге болатын жобалар арқылы 18,5 мың жұмыс орны ашылады. 2023 жылы 48 жоба іске қосылып, 1168 адам жұмыспен қамтылды. Өткен жылы Түркістан қаласының жалпы өңірлік өнім көлемі 370 миллиард теңгені құраған. 2021 жылмен салыстырғанда, руһани астанада жалпы өңірлік өнім көлемі 38 пайызға артқан. Биылғы жылдың 4 айында бұл көрсеткіш 15 пайызға артып, 78 миллиардқа жеткен.
Құрылғанына 5 жылдан асқан облыс орталығында кәсіпкерлердің де саны артыпты. Шағын және орта бизнестің 22 мыңнан астам субьектісі тіркелген. Былтыр олар өндірген өнім көлемі 225 миллиард теңгені құраған. Өнеркәсіп өнімінің көлемі өткен жылы 26 миллиард теңгені құрап, жоспар 1,8 миллиардқа артығымен орындалды. Негізгі капиталға тартылған инвестиция көлемі болса, былтыр 356 миллиард теңгені құрап, жоспар 7 миллиардқа артығымен орындалып отыр.
Байқасаңыз, Түркістан қаласының экнономикалық көрсеткіштерінде оң өзгеріс көп. Бұл сандарды, назарларыңызға бекер ұсынып отырған жоқпыз. Көрсетілген миллиардтар артында орасан еңбектер бар және қала халқының әлеуметтік жағдайына тікелей әсер ететін факторлар. Тағы бір тоқталатын маңызды мәселе тұрғын үй. Былтыр қалада құрылыс жұмыстарының көлемі 218 миллиард теңгеге жеткен. Жоспар 13 миллард теңгеге артығымен орындалып ғана қоймай, пайдалануға берілген тұрғын үй саны да артқан. Яғни, құрылысы біткен тұрғын үйлердің шаршы метрі 417 мыңға жетіп, жоспар 23 мың шаршы метрге артығымен орындалыпты.
«Қазіргі таңда қалада тұрғын үйге 16 645 адам тұрғын үйге мұқтаж азмат ретінде тіркелген. Сол азаматтарды пәтермен қамту мақсатында 2024-жылы 1314 пәтерді сатып алу үшін 30,2 миллиард теңге бюджеттен қаралған. Қазір сатып алу жұмыстары жүргізілуде. Одан бөлек «Отбасыбанк» арқылы 3317 пәтер сату жсопарланған болатын. Бүгінгі таңда 2351 пәтер сатылды. Қалған пәтерлер жыл соңына дейін сатылатын болады»,— дейді Түркістан қаласының әкімі Нұрбол Тұрашбеков.
Сондай-ақ, қалада 8 мектеп салу қажет. Бүгінде жайлы мектеп бойынша 3 білім ошағының құрылысы басталған. Тағы 5 мектепті салу көзделіп отыр.Ал өткен жылы жұмыссыздық деңгейі 4,9 пайызға түскен. Былтыр қаладағы 4150 отбасыға атаулы әлеуметтік көмек тағайындалса, биыл 1745 жанұя бұл көмекке қол жеткізіп отыр. Мұнан өзге, 5973 балаға азық-түлік және тұрмыстық химиялық жиынтықтар берілген екен.
Түркістанның жалпы аумағы соңғы үш жылда 19,6 мың гектардан 22,4 мың гектарға ұлғайып, халық саны 228,0 мың адамға жетті. Қазіргі таңда қала әкімдігі жанында «Халықтық кеңсе» мен «1310» Бірыңғай байланыс орталығы тұрғындардың өтініштерімен жұмыс істеуде. Сонымен қатар, қала аумағында 6 сектор құрылып, тұрғындармен тығыз қарым-қатынаста өзекті мәселелерді шешуге өз үлестерін қосуда. Халықтық кеңсе арқылы өткен жылдан бүгінгі күнге дейін жалпы қызмет алған адамдар саны – 77 478 (Оның ішінде 10 112 азаматқа мемлекеттік қызметтер бойынша кеңестер берілген. 58 994 азамат «өзіне өзі қызмет алу бұрышына» келушілер, 3 440 тікелей арыз жазғандар мен жеке қабылдауға жазылғандар, 5 717- ИИС ЦОН арқылы қызмет көрсетілген). Бұған қоса, қала әкімдігіне жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қабылдайды. 2023 жылдың қорытындысымен «Е-өтініш» ақпараттық жүйесіне 4 621 өтініш қабылданған. «1310» Бірыңғай байланыс орталығына 2023 жылдың шілде айынан бері тұрғындардан қоңырау қабылдауды бастады. 2023 жыл соңына дейін 7188 қоңырау түсіп, оның 99,8% шешімі табылды
Жалпы атқарылған жұмыстардың нәтижесінде қаланы сипаттайтын басты көрсеткіш – жалпы өңірлік өнім көлемі жыл қорытындысымен жоғарыда айтып өткеніміздей, 370,8 млрд .теңгені құрап, өткен жылдың қорытындысымен салыстырғанда 59%-ға өскен. Өңірдің экономикалық дамуын анықтайтын басты сала – өнеркәсіп саласында 2023 жылы 25,8 млрд.теңгеге өнім өндіріліп, 2020 жылдың қорытындысымен тиісті кезеңмен салыстырғанда 15,8 млрд.тг өнім өндіріліп немесе 61%-ға өскен.
Былтыр жыл қорытындысына сай Түркістан қаласына келуші зияратшылар мен туристердің саны 1 015,2 мың адамға жетті, өткен жылмен (382,6 мың адам) салыстырғанда 2,6 есеге өсті. Сонымен қатар, шетелдік туристер саны 12,2 мың адамға жетті, яғни өткен жылмен салыстырғанда 92,6% өсті. 2023 жылы Түркістан қаласында 63 орналастыру орындарын құрап, 2020 жылдың қорытынды кезеңімен салыстырғанда 96,8%-ға артты.
Түркістанда 76 мектеп (52668 оқушы) бар болса, оның 34 мемлекеттік (42115 оқушы), 42 жекеменшік (10553 оқушы). Қала аумағында 2023-2025 жылдар аралығында «Жайлы мектеп» жобасы арқылы 8 мектептің құрылысын жүзеге асыру жоспарланса, оның 3-і (ӘІО-2 (әрқайсысы – 2 000 орындықтан), Яссы тұрғын алқабы – 1 (1 200 орындық)) 2023 жылы құрылысы басталды. 2023 жылы 10 жекеменшік мектептер іске қосылды. 2024 жылы 4 мектеп (№17 Ататүрік, №7 С.Ерубаев, №9 Некрасов, №31 Абай) пен 4 балабақша («Айгөлек», «Арай», «Әлия», «Айгүл») күрделі жөндеуден өтеді. Сондай-ақ, 10 мектеп (№22 Б.Момышұлы, №26 Әйтеке, №4 С.Сейфуллин, №6 М.Мәметова, №16 Т.Бигелдинов, №8 Н.Төреқұлов, №24 М.Шоқай, №5 Ғ.Мұратбаев, Ш.Ниязов, №12 Қ.Сәтбаев) пен 7 балабақшаны («Балғын», «Балбөбек», «Болашақ», «Бөбек», «Балапан», «Мереке», «Ертөстік») ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргізу жоспарланған. Бұл соңғы жылдардағы ауқымды жұмыс болып отыр. Сонымен қатар, мектептер 100% қоршалған, турникетпен 1 мектеп, ішкі әжетхана – 100%, газдандандыру – 30 мектеп, сарқынды су жүйесімен – 22 мектеп, ауыз су жүйесімен – 32 мектеп, орталықтандырылған жылу жүйесімен – 4 мектеп, бейнебақылаумен және SOS батырмасымен – 100% қамтылған.
Түркістан қаласының территориясында медициналық көмек көрсететін – 18 мекеме (1-қалалық емхана (8-бөлімше), 10-Жекеменшік емхана,1-Стационарлық көмек көрсететін перинаталдық орталық, 1-Балалар ауруханасы,1-Ересектер ауруханасы, 3-Жекеменшік аурухана (Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ клиникасы диогностикалық орталығы, «Ақмарал» және «Талғат» клиникасы),1-Жедел жәрдем бекеті) жұмыс жасауда.Қала аумағындағы барлық емханалар 4-санатты жедел жәрдем бекетерімен қамтылған. 2020 жылы 6 309 бала туылса, 2023 жыл қорытындысымен 6 471 бала дүниеге келген. Қала аумағында аз қамтамасыз етілген және мүмкіндігі шектеулі азаматтарды әлеуметтік қолдау жүйелі түрде атқарылуда. Атап айтсақ, 2021 жылдың қортындысымен 3 866 отбасы, 2023 жыл қорытындысымен 3 262 отбасыға әлеуметтік көмек тағайындалып, 15,6%-ға азайған. Аз қамтылған отбасылардың өмір сүру сапасын жақсарту және қиын өмірлік жағдайлардағы аналарды ынталандыру мақсатында 2023 жылы «Қамқорлық» жанұя орталығы іске қосылып, 2 568 қызметтер мен 1 858 кеңестер ұсынылды. Бүгінде «ҚАДАМ» білім беру жобасы арқылы 275 азаматша білім алуда және 112 азаматша оқу курстарын аяқтады. Ал «НӘТИЖЕ» әлеуметтік жобасы арқылы 115 тұрғын тұрақты жұмыспен қамтылып, 118 тұрғын өз кәсібін ашып, табысқа шықты.
Түркістан қаласының еңбек индикаторындағы негізгі міндет жұмыссыздық деңгейін төмендету. Бұл бағытта 2023 жылы біршама нәтижелі көрсеткіштерге қол жетті. Жүйелі жұмыстар нәтижесінде «Еңбек» бағытында 2023 жыл қорытындысымен 8 315 азамат белсенді шараларға тартылды. Атап айтсақ, 5 456 азамат тұрақты жұмыс орындарымен қамтылды (өнеркәсіп 265, ауыл шаруашылығы 197, құрылыс 462, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы 489, қызмет көрсету 348, білім саласы 337, денсаулық сақтау 425, басқалар 1643 азамат). Сондай-ақ 682 жас түлек «Жастар практикасымен», 130 жас – алғашқы жұмыс орындарымен, 175 азамат – «Күміс жас» жобасы аясында жұмыспен қамтылса, 1 275 азамат – қоғамдық жұмысқа, 201 азамат – әлеуметтік жұмысқа, 395 азамат – «Өңірлік карта» аясында жаңа жұмыс орындарына жолданды. Кәсіпкерлікті қолдау шаралары бағдарламаның негізгі бағыттарының бірі. 150 тұрғынның бастапқы бизнес жоспарларына комиссия шешімімен қайтарымсыз грант қаражаттары берілді. Шағын несиемен өз кәсібін ашуға ниетті 39 азамат қамтылды. Қала аумағында 2023 жылы ауқымды 107 – мәдени, 35 – ірі спорттық іс-шаралар өткізілді. 2023 жылы қазан айында 2050 орындық стадионға реконструкциялау жұмыстары жүргізіліп, ел игілігіне берілді. Ағымдағы жылға 105 мәдени, спорттық іс-шаралар жоспарланып, белгіленген мерзімдерде өткізілуде. Сонымен қатар, қалада 500 орындық мәдениет үйінің құрылысы жүргізіліп, жыл соңына дейін пайдалануға беру жоспарлануда. Қала аумағында 5 саяси партиялардың өкілдіктері, 3 этно-мәдени орталық пен 27 үкіметтік емес ұйымдар тіркелген.Жастар саясаты бойынша, 2023 жылдың қорытындысымен 480 іс-шара ұйымдастырылып, 14 225 жас қатысты.
Түркістан қаласында 2020 жылдардың қорытындысымен 32 316 абонент болса, 2024 жылы 42 240 абонент құрап отыр. Оның ішінде, ауыз сумен 41 775 абонент, яғни 98,9% қамтамасыз етілген. Яғни тиісті кезенімен салыстырғанда 9 924 абонентке көбейген. 2023 жылы 3 нысанның құрылысы толық аяқталып, абоненттік қосылымдар жүруде (Мақта зауыт аумағы, ТГДЖ аумағындағы ауыз су құбырларды қайта жаңғырту; Иассы және Шауғар мөлтек аудандарының су құбыры желілерін қайта жаңғырту; Түркістан қаласындағы жаңадан қоныстанған аумақтардағы ауыз су жүйесінің құрылысы). 2 нысанның құрылыс жұмыстары (№1, 2 мөлтек аудандар және «Ремзауыт» аумағындағы ауыз су құбырларын қайта жаңғырту; Түркістан қаласы Сұлтанов (н/з) көшесіндегі «Сельмаг» су жинау ғимаратын қайта құру» (2600 м3, 2 дана)) 2024 жылға өтпелі. Нәтижесінде, жыл қорытындысымен ауыз сумен қамту деңгейін 99,5 пайызға жеткізу көзделуде. Қазіргі таңда, қосымша қоныстанып жатқан тұрғын үйлерді сумен қамту және ескірген ауыз су желілерін қайта жаңғырту бойынша 1 нысанның ЖСҚ әзірленуде.
Келесі мәселе – қаланы жылумен қамтамасыз ету. 2020 жылдары қала аумағында 4 қазандық болса, бүгінгі таңда 17 қазандықтан жалпы орталықтандырылған жылумен қамтылған нысан саны – 347. Оның ішінде, орталықтандырылған көпқабатты тұрғын үй саны – 199 (жалпы көпқабатты тұрғын саны – 313, ал 114 тұрғын үй автономдық жылумен қамтылған), 148 әлеуметтік нысан, жеке және заңды тұлғалар орталықтандырылған жылумен қамтамасыз етілуде. Қалаға сапалы жылу беру үшін тозығы жеткен құбырларды кезең-кезеңімен ауыстыру қажеттілігімен 1 нысанда құрылыс және жөндеу жұмыстары жүргізіліп, жылу құбырларының тозу деңгейі шамамен 79 пайыздан 30 пайызға төмендеді. 2023 жылы тозығы жеткен 3,7 шақырым жылу құбырына жобалық сметалық құжаттама әзірленіп, бюджетке ұсынылды. Жоба іске асқан жағдайда құбырлардың тозу деңгейі 30 пайыздан 10 пайызға төмендейді.
Түркістан қаласында 2020 жылы 38,0 мыңға жуық абонент болса, бүгінгі таңда электр қуатымен қамтылған абонент саны 44 548-ге жетті. 2022-2023 жылдарда жалпы 7 нысанның құрылысы жүргізіліп, 6 нысан пайдалануға тапсырылса, 1 нысанның құрылысы 2024 жылға өтпелі. Нәтижесінде қосымша 6 мыңнан астам абонент электр қуатымен қамтамасыз етіледі. 2 нысан қаржыландыруға ұсынылды, абонент саны 2 704 (Айбергенов көшесі бойындағы 35-0,4 Кв кабель желілерін салу, Бірлік 2 және жобадан тыс қалған 7 нысанды электрмен қамту).
Соңғы жылдары өңірде кәсіпкерлікке басымдық беріліп, жан-жақты қолдау көрсетіліп келеді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың өңдеу өнеркәсібін дамыту және жаңа жұмыс орындарын ашу бағытындағы тапсырмасына сәйкес, Түркістан облысында, соның ішінде Түркістан қаласында жүргізіліп жатқан жүйелі жұмыстар өз нәтижесін беріп жатыр.
Бұл орайда, Түркістан қаласында заманауи, соңғы үлгідегі технологиялармен жабдықталған жиһаз өндіруші «Asia Brand» кәсіпорыны ел экономикасының артуына елеулі үлесін қосуда. Жиһаз өндіру бойынша нарықта 13 жылдан астам тәжірибесі бар «Asia Brand» ЖК жиһаз өндірісін бір қызметкермен бастаған. Компанияның бас директоры Ұйғын Әбішевтің айтуынша, қазіргі уақытта кәсіпорында 150-ге жуық адам еңбек етеді. Облыс орталығында жылына Түркістан қаласының брендіне айналған ас үйге және жатын бөлмесінің жиһаздар мен шкафтың 22 мың данасы өндірілуде. Компания өз өнімін сату үшін Қазақстанның барлық ірі қалаларында 14 қойма ашса, бұдан бөлек Өзбекстан және Ресей мемлекеттеріне экспорттап жатыр.
Ұйымшыл ұжымда түрлі этнос өкілдері бір шаңырақ астында еліміздің дамуы жолында аянбай тер төгіп жүр. Саланың сан қырлы ерекшелігін мінсіз меңгерген оларды өз кәсібінің шынайы майталмандары деуге болады. Айта кетсек, өткен жылдың желтоқсан айында Астана қаласында өткен салтанатты жиында «Asia Brand» кәсіпорыны Президенттің «Алтын сапа-2023» сыйлығына ие болды. Аталған кәсіпорын диплом, байқау эмблемасымен және жеңімпаздарды келесі кезең – ТМД-ның өнім және қызмет көрсету сапасы саласындағы байқауына қатысуын ынталандыру үшін 450 АЕК мөлшерінде қаржылай сыйақымен марапатталды.
Шағын және орта бизнесті дамыту экономикалық өрлеудің және әлеуметтік-саяси жаңғыртудың басты құралы. Әсіресе, жеке меншіктің нақты өмірге жүзеге асуы және орта таптың қалыптасуының мемлекетімізде артқан сайын еліміз көркейіп, халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайы жақсарады. Сонымен бірге, шағын және орта кәсіпкерлік – экономиканың тиімді әрі нәтижелі секторы. Шағын және орта кәсіпкерлік жұмыссыздықты жоюда, нарыққа қажетті тауарларды жеткізуде, жеке өндірушілердің монополиясын шектеуде және экономиканы тұрақтандыруда шешуші фактор болып табылады.
Инвестиция – табыс алу, меншікті капиталын молайту, елдің материалдық байлығы мен материалдық емес сипаттағы қоғамдық құндылықтарын еселей түсу үшін шаруашылық жүргізуші субъектілер салатын инвестициялық қаражат. Инвестициялық қызмет – пайда табу және басқа тиімді нәтижеге қол жеткізу үшін инвестициялау және практикалық әрекеттерді орындау. Инвестицияның күрделі қаржыдан өзгешелігі бар. Инвестицияда қаражат тек материалдық активтерге ғана салынбайды, қаржылық және материалдық емес активтерге де салынады. Инвестиция қаржы институттары, инновациялық және әлеуметтік сала арқылы тікелей де, жанамалай да салынады. Инвестиция өзінің құрамы жағынан біртекті емес, инвестициялау нысандарына, айналыс өрісіне, негізгі капиталдың ұдайы өндірісіндегі мақсатына, рөліне, қаржыландыру көздеріне қарай негізгі капиталға салынатын инвестиция, шетелдік инвестиция, қоржындық инвестиция түрлеріне бөлінеді. Негізгі капиталға салынатын инвестиция – құрылысқа, материалдық, материалдық емес негізгі капиталды салуға, ұлғайтуға, қайта жаңғыртуға, техникалық жағынан қайта жарақтандыруға, күрделі жөндеуден өткізуге, сатып алуға, сондай-ақ, материалдық айналыс құралдарының қорларын толықтыруға жұмсалатын қаражат. Негізгі капиталды инвестициялау нысандарына үйлер, ғимараттар, машиналар мен жабдықтар, мал, екпе ағаштар, жер қойнауын барлау, компьютерлік және бағдарламалық қамтамасыз ету, көркем және әдеби шығармалардың түпнұсқалары, жаңа үйлер және жаңа ақпарат жатады. Негізгі капиталға салынған инвестиция Қазақстанда 2000 жылы бейқаржылық активтерге салынған инвестиция көлемінің 79,1%-ы болды. Бейқаржылық инвестицияның қалған 20,9%-ы материалдық айналым құралдарының қорларын толықтыруға, құндылықтар мен бейөндірістік активтерді (жер, жер қойнауы телімдерін, патенттер, лицензиялар, т.б) сатып алуға жұмсалды. Негізгі капиталға салынатын инвестиция елдің экон. өрлеуінің негізгі факторы болып табылады. Шетелдік инвестиция – шетел инвесторы жүзеге асыратын инвестиция Әлемдік экономикалық жүйені жаһандандыру жағдайында объективті қажеттілікке айналып отыр. Өтпелі кезеңде экономикалық өрлеу мен нарықтық реформаларды қаржыландыру үшін елдің ішкі қорланымдарының жеткіліксіздігі себепті оның рөлі мен мәні арта түсуде. Шетелдік инвестицияға тікелей шетелдік инвестиция (яғни қаражатты кәсіпорындардың немесе компаниялардың жарғылық қорына не акцияларына салу), қоржындық шетелдік инвестиция, сондай-ақ, сыртқы несиелер, қарыздар, дамуға ресми көмек, гуманитарлық көмек жатады. Нарықтық экономика жағдайында шетелдік инвестицияны тарту және пайдалану тек қаражаттың ғана емес, сонымен бірге шетелдік технологиялардың, басқару тәжірибесінің де ағылып келуін қамтамасыз етеді, жаңа рыноктарға жол ашады, ірі құрылымдық өзгерістерге, нарықтық инфрақұрылымның қалыптасуына, инновациялық процестердің кеңеюіне, экономиканың жекеше секторының қалыптасуына серпін береді. Қазақстан үшін тікелей шетелдік инвестиция неғұрлым тиімді. Ол қабылдаушы елдің шаруашылық қызметінде инвестордың ұзақ мерзімді мүддесін қанағаттандырады және сыртқы борышты қалыптастырмайды. Ішкі инвестициялық ресурстар өте тапшы бүгінгі экономикалық жағдайда экономиканы тұрақтандыруға, реформаларды тереңдету және құрылымдық өзгерістерді жүзеге асыру шетел капиталын тартпайынша мүмкін емес. Шетел инвесторы – шетелдік заңды тұлғалар, шетел азаматтары, шетел мемлекеттері, халықаралық ұйымдар, шетелде тұрақты тұрғылықты мекені бар Қазақстан Республикасының азаматтары, егер олар шаруашылық қызметін жүргізу үшін азаматтығын алған немесе тұрақты тұрғылықты мекені бар елде тіркелген жағдайда. Шетелдік инвестиция дегеніміз-қабылдаушы елдегі компанияның қызметін бақылап, басқарып отыру үшін капиталдың мақсатты түрде ауысуы болып келеді. Шетелдік инвестициялардың елдер мен өнеркәсіп салалары арасында бөлінуі кәңіргі халықаралық экономиканың құрамына айтарлықтай әсер етеді.
Сонымен бірген, Түркістан қаласында ағымдағы жылдың басында «Кедергісіз кәсіпкерлік» жобасы өз жұмысын бастады. Жобаның мақсаты – қала кәсіпкерлері мен кәсіп бастауға ниетті азаматтарға кәсіпкерлік саласында заң аясында сүйемелдеу мен қолдау көрсету болып табылады. Жоба аясында кез келген кәсіпкерлер мен азаматтар – мемлекет тарапынан берілетін қайтарымсыз гранттар, субсидиялар мен жеңілдетілген пайызды несиелер бойынша толық ақпараттар алуына мүмкіндігі бар. Жыл басынан бері қалада 167 азаматқа сүйемелдеу жұмыстары жүргізілді. Оның ішінде, Жеңілдетілген пайызбен несиелендіру бойынша – 46 адам, Жаңадан кәсіп бастау бағытында берілетін қайтарымсыз гранттар бойынша – 62 адам, Жеке кәсіпкерліктің немесе заңды тұлғалардың құжаттарын рәсімдеу жұмыстарына заң аясында көмек көрсету – 15, Әр түрлі әкімшілік кедергілерге заң аясында құқықтық көмек көрсету – 28 адам.
Түркістан қалалық Бизнесті қолдау және туризм бөлімі «Кедергісіз кәсіпкерлік» жобасы аясында Түркістан қаласының тұрғындарына жеңілдетілген пайызды несиелер, қайтарымсыз гранттар, субсидиялар және т.б. сұрақтар бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, мемлекеттік несиелеу бағдарламалары аясында консультациялық кеңестер мен бағыт-бағдарлар беруде.Сонымен қатар, Түркістан қаласының білім ошақтарының, арнаулы оқу орындарының түлектері мен студенттеріне, жастарға кәсіпкерлікке баулу мақсатында индустриалды аймақта орналасқан зауыт, фабрикаларға, әр түрлі бағыттағы өнеркәсіп орындарына шолу ұйымдастырылды.
Жалпы, «Кедергісіз кәсіпкерлік» ақпан айынан бастап іске асырылды. Тікелей ұялы байланыс нөмірі: 8707-412-11-43 немесе 8(72533) 57919. Жоба жұмысын бастағалы Индустриалды аймақтан жобаны іске асыру мақсатында жер учаскесін алуға заң аясында сүйемелдеу жүргізілді – 4 жобаға; Жобаны іске асыруға сүйемелдеу жұмыстары жүргізілді – 3 жоба; Жеңілдетілген несие алуға заң аясында құжаттарын рәсімдеуге – 3 жобаға сүйемелдеу жүргізілді. Одан бөлек, жоба аясында Түркістан қаласында іске асырылған өңдеу саласындағы 4 инвестициялық идеяға жеңілдетілген несиелер бойынша заң аясында құжаттандырырылды.
Кәсіпкерлік қызмет – бұл шаруашылық қызметтің кәсіпкерлік қызмет субъектісінің пайда (табыс,пайда) табуға бағытталған өз бетінше жүргізетін бастамашылық қызметі болып табылады. Өз кезегінде, шаруашылық қызмет ол тауарлар өндіру, жұмыстар орындау, қызметтер көрсету бойынша мемлекеттік билік және басқару органдары, сонымен қатар шаруашылық жүргізуші субъектілер тағайындаған ережелерге сай жүзеге асырылатын экономикалық қызмет түрлерінің бірі. Кәісіпкерлік қызмет – кәсіпкерлік тәуекелге негізделген және жүйелі түрде пайда (табыс) табуға бағытталған шаруашылық қызмет. Кәсіпкерлік қызметтің заңдық белгілері қатарына төмендегілерді жатқызу керек: кәсіпкерлік қызметтің бастамашылығы және дербестігі; меншіктің болуы; тәуекел сипаты; пайда (табыс) алуға деген мүдделілік.
Кәсіпкерлік қызметтің бастамашылығы мен дербестігі кәсіпкердің жұмыс бағыттары мен әдістерін таңдау еркіндігі, шешімдерді тәуелсіз қабылдауы, әлдекімдердің жеке істерге араласуына жол бермеуі, құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруы. Олардың сақталуын, сот арқылы қорғалуын қамтамасыз етуі дегенді білдіреді. Кәсіпкер кез келген заңға қайшы келмейтін келісім талаптарын өз қалауы бойынша айқындап алуға, өзінің құқылары мен міндеттерінің ауқымын белгілеуге құқылы. Меншіктің болуы кәсіпкердің өз қызметін жүзеге асыруының негізі болып табылады.
Жалпы, Түркістан қаласында соңғы жылдары өндіріс орындарының қатары көбейіп келеді. Мәселен, облыс орталығындағы арнайы экономикалық аймақ аумағында 2023 жылы мынадай жобалар жүзеге асырылды: 1) “Султанат ЯССЫ” ЖШС-ң Коттеджды қалашық құрылысы, құны 2 млрд. 500 млн теңге, 10 адам жұмыспен қамтылған. 2) “Дос и К Сервис” ЖШС-ң Коммерциялық ғимараттар құрылысы, құны 1 млрд 200 млн теңге, 10 адам жұмыспен қамтылған. 3) “Yassy Oil Company” ЖШС-ң Жанар жағармай бекеті құны 200 млн теңге, 20 адам жұмыспен қамтылған. 4) Түркістан облысының нотариаттық палатасы, Әкімшілік ғимараттар құрылысы, құны 140 млн теңге, 20 адам жұмыспен қамтылған, 5) Республикалық адвокаттар алқасы, Түркістан қаласының адвокаттар алқасы, Әкімшілік ғимараттар құрылысы, құны 130 млн теңге, 30 адам жұмыспен қамтылған. 6) “Yassy Green House” ЖШС-ң Yassy Eco Village коттеджды қалашық құрылысы, құны 3 млрд 740 млн теңге, 45 адам жұмыспен қамтылған. 7) “Тамыз Құрылыс ББК” ЖШС-ң көпқабатты үйлер құрылысы, құны 1 млрд 540 млн теңге, 90 адам жұмыспен қамтылған.
Түркістан қаласында 2023 жылы жалпы құны 4,9 млрд. теңгенi құрайтын 7 жоба индустриалды аймақта iске қосылды. Олар: 1) «Techtronic-Stroy» ЖШС-ң «Тауарлы бетон және асфальто бетон өнімдерін жасау» жобасы, құны 600 млн теңге, 20 адам жұмыспен қамтылған. 2) «ГОКТУРК» ЖШС-ң «Шлакоблок, брусчатка және бордюрлы тастар жасау» жобасы, құны 250 млн теңге, 19 адам жұмыспен қамтылған. 3) «Euroblock Production» ЖШС-ң «Газобетон және полтстирол блоктарын жасау» жобасы, құны 113,8 млн теңге, 20 адам жұмыспен қамтылған. 4) «Grand Stroy Kaz» ЖШС-ң «Тауарлы бетон және темір бетон бұйымдарын жасау» жобасы, құны 1млрд. 500 млн теңге, 30 адам жұмыспен қамтылған. 5) «Алем Бетон – 1» ЖШС – 2 кезеңіндегі «Тауарлы бетон және асфальто бетон бұйымдарын жасау» жобасы, құны 700 млн теңге, 45 адам жұмыспен қамтылған. 6) «Grand MIKS» ЖК (3-ші кезең) «Жиһаз жасау» жобасы, құны 800 млн теңге, 35 адам жұмыспен қамтылған. 7) «Қазақстан 2030 – Қытай» ЖШС-ң «Шұлық жасау» жобасы, құны 1 млрд теңге, 30 адам жұмыспен қамтылған. 2024 жылы индустриалды аймаққа тартылған жобалар: «Түркістан» индустриалды аймағында өндіріс орындарымен толықтыру бағытында 2 жоба, ӨҮК-ң оң қорытындысын алып, алдағы 2024-2025 жылдары іске асырылуы және 56 адам жұмыспен қамтылуы жоспарлануда.
Сондай-ақ, бүгінде Түркістан облысының даму стратегиясы дайындалып жатыр. Яғни, Түркістан облысының 2030 жылға дейінгі әлеуметтік-экономикалық даму стратегиясының кешенді жоспары әзірленуде. Өңірдің дамуының негізгі мақсаттары, алда қол жеткізетін көрсеткіштер, басты бағыттар мен экономикалық бастамалар осы құжатқа енгізіледі. Бұл мақсатта ауқымды зерделеу жұмыстары жүргізілуде. Құжатты дайындау үш кезеңнен тұрады. Жоба жұмысына бір топ сарапшылар атсалысып жатыр. Маңызды құжатты дайындауда өңір дамуындағы проблемаларды ескере отырып, дамыған елдер тәжірибелері де ескерілуде. Аталған құжатта 8 негізгі стратегиялық бағыт айқындалып, сол бойынша іс-шаралар кешенін қамтиды.
Стратегиялық құжатты әзірлеу барысы жақында Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалдының төрағалық етуімен өткен мәжілісте жан-жақты талқыланды. Жиынға барлық аудан, қала әкімдері мен басқарма басшылары қатысты. Қатысушылар жоспарды іске асыру мәселелерін және асырудың одан арғы қадамдары туралы өз ойларын ортаға салды. Жоба теңгерімді аумақтық даму, адами капиталдың сапасын арттыру, халыққа қолжетімді инфрақұрылым, халықтың табысын арттыру, тұрақты экономикалық өсу секілді стратегияны іске асыру алға қойылған мақсаттарға қол жеткізуге, басымдықтарды дамытуға және өңір тұрғындарының әл-ауқатының тұрақты өсуіне қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Басты стратегиялық мақсат ретінде алдағы жылдарға облыстың әлеуметтік-экономикалық даму қарқынын арттыру саналады. Дамудың басты драйвері – ауыл шаруашылығы саласы.Халықтың табысын арттыру – басты назарда. Аймақ басшысы экономиканы әртараптандыру мен өңдеу өнеркәсібіне басымдық берудің маңыздылығын айтты. Тұрақты жұмыс орнын құру жоспарланып отырғанын жеткізді.
